COĞRAFYA HARİTA BİLGİSİ

HARİTA BİLGİSİ:

HARİTA : Yeryüzünün bütününün veya bir kısmının kuşbakışı olarak belli bir ölçek dahilinde
küçültülerek belirli sembollerle bir düzlem üzerine aktarılmasıdır.

Bir çizimin Harita özelliği taşıyabilmesi için:
• Kuşbakışı görünümün olması
• Bir ölçeğe göre küçültülmesi
• Bir düzleme aktarılmış olması gerekir.

ÖLÇEK: Haritadaki küçültme oranına denir. Harita üzerindeki uzunluğun, gerçek uzunluğa oranıdır.
Ölçeksiz çizimlere kroki adı verilir.
a- KESİR ÖLÇEK: Küçültme Oranı kesirli sayılarla ifade edilen ve haritalarda en çok kullanılan yöntemdir.
• Kesir ölçekte pay her zaman 1’dir.
• Payda da yer alan sayı ise Haritası çizilen alanın kaç defa küçültüldüğünü gösterir.
• Kesir Ölçeklerde ; Ölçek ile Ölçek paydası arasında ters orantı vardır. Yani ölçek paydası
büyüdükçe ölçek küçülür, ölçek paydası küçüldükçe ölçek büyür.

b- ÇİZGİ ÖLÇEK: Eşit dilimlere ayrılmış bir çizgi üzerinde harita üzerindeki uzunlukların
gerçek uzunluklara oranının gösterildiği ölçeklerdir.
Çizgi ölçeğin faydaları:
• Haritaların fotokopi yada fotoğrafla büyültülmesi yada küçültülmesi sonucunda meydana gelebilecek bozulmaları önler.
• Haritadaki iki nokta arasındaki kuş uçuşu uzaklığın daha pratik olarak bulunmasını sağlar.

PROJEKSİYON YÖNTEMLERİ:
Haritalar yeryüzünü tam olarak yansıtamazlar. Gerçeğin az yada çok benzeridir.
Çünkü küresel yüzeyler düz zeminlere tam olarak yansıtılamazlar.
Özellikle dünya haritalarında bozulmalar ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe artar.
Bu bozulmaları önlemek için bazı projeksiyon yöntemleri geliştirilmiştir. gösterilen yerin büyümesi ile bozulmalar artar.

PROJEKSİYON YÖNTEMLERİ
a-SİLİNDİRİK: Ekvatoral bölge ve çevresi için uygundur. Ekvatordan uzaklaştıkça hata oranı artar.
b-KONİK: Kutuplar ve çevresi için uygun yöntemdir.
c-DÜZLEM: Orta enlemlerde kullanılır:
Haritalarda ;
• Enlem derecesi arttıkça
• Girinti çıkıntı arttıkça
• Yükselti ve engebe arttıkça
• Çizimi yapılan alan genişledikçe bozulmalar artar.

Haritalar çizilirken dikkat edilecek hususlar;
• Haritanın kullanım amacı belirlenir.
• Amaca yönelik başlık konulur.
• Enlem ve Boylam dereceleri belli edilir
• Haritası yapılacak alanın kapladığı alanın genişliği belirlenir.
• Ölçek belirlenir. Konur. (çizik-kesir)
• Lejant belirlenir. (çizimde kullanılacak semboller)
• Yön oku konur.
Bütün haritalardan ;
• Yön bulunur
• Konum belirlenir
• Alan hesaplamaları
• Uzunluk hesaplamaları
• Yerel saat hesaplamaları yapılır. Profil ise sadece fiziki haritalarda yapılır.


HARİTA ÇEŞİTLERİ :
A-Konularına göre (kullanım amaçlarına göre)
1. İdari ve Siyasi haritalar(il,ülke)
2. Beşeri ve ekonomik haritalar(tarım, sanayi, göç)
3. Fiziki haritalar(yeryüzü şekilleri, yükselti)
4. Özel haritalar(toprak, bitki, deprem)

B-Ölçeklerine göre ;
1-Büyük Ölçekli Haritalar: Ölçeğin paydasındaki sayının küçük olduğu haritalardır.
1/20.000 ile 1/200.000 arası
a- Planlar: ölçeği 1/20.000 e kadar olan haritalardır.(şehir imar planları, kadastro haritaları)
b-Topografya haritaları: ölçeği 1/20.000 ile 1/200.000 arasındaki haritalardır. (ulaşım, jeolojik, morfolojik har.)

Büyük ölçekli haritaların özellikleri:
 Paydası küçüktür.
 Ayrıntı gösterme gücü fazladır
 Dar alanları gösterir.
 Küçültme aranı azdır.
 Bozulma oranı azdır.
 Küçük ölçekli haritalara göre daha fazla yer işgal eder.
 İzohipsler arası yükselti farkı azdır.
2-Orta Ölçekli Haritalar: Ölçeği 1/200.000 ile 1/500.000 arasında değişen haritalardır.
hava uçuş, jeoloji ve tektonik, karayolu haritaları.
3-Küçük Ölçekli Haritalar: Ölçekleri 1/500.000 den küçük haritalardır. Paydanın 500.000 sayısından büyük olduğu..
Özellikleri:
 Paydasındaki rakam büyüktür.
 Ayrıntı gösterme gücü azdır.
 Geniş alanları gösterir.
 Küçültme oranı fazladır.
 Bozulma oranı fazladır.
 Büyük ölçekli haritalara göre daha az yer kaplar.
 İzohipsler arasındaki yükselti farkı fazladır.

HARİTA PROBLEMLERİ:
uzunluk ölçüsü birimleri:
km 1 km= 1000 m
hm 1hm= 100m
dam 1dam= 10m
10ar 10’ar büyür. 10’ar 10’ar küçülür.
m

dm 1m=10 dm
cm 1m=100cm
mm 1m=1000mm

Harita problemlerinde en çok km yi cm ye veya cm yi km ye çevirme işlemi vardır. Bunun için cm yi km ye çevirirken 5 sıfır silinir. Km’yi cm ye çevirirken 5 sıfır eklenir. UZUNLUK HESAPLAMALARI: ALAN HESAPLAMALARI:
GU:GERÇEK UZUNLUK GA:GERÇEK ALAN
HU:HARİTA UZUNLUGU HA:HARİTA ALANI
ÖLÇ. P. :ÖLÇEK PAYDASI

GU=HU.ÖLÇ.P. GA=HA.ÖLÇ.P.K
HU=GU/ÖLÇ. P. HA=GA/ÖLÇ. P.K
ÖLÇ P.= HU/GU ÖLÇ P.= HA/GA



HARİTALARDA YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİN GÖSTERİLMESİ
Haritalarda Siyasi,özel ve beşeri özellikler haritaların LEJAND kısmında yer alan sembollerle gösterilirken, fiziki özellikler genellikle aşağıdaki yöntemlerle gösterilir.
1-RENKLENDİRME YÖNTEMİ:
Fiziki haritalarda yükseklikler basamaklar halinde renkler vasıtasıyla gösterilir.

Mavi Deniz ve Göller
Yeşil 0-200 m
Açık Yeşil 200-500 m
Sarı 500-1000 m
Turuncu 1000m - 1500m
Açık Kahverengi 1500m-2000m
Koyu Kahverengi 2000m üzeri
Fiziki haritalarda;
Beyaz: buzulları ve kalıcı karları,
Mavinin tonları ;koyulaştıkça derinliğin arttığı anlaşılmaktadır.
Koyu Yeşil; deniz seviyesinin altındaki karaları ifade eder.

2-GÖLGELENDİRME YÖNTEMİ:
Yer şekillerinin bir yönden aydınlatıldığı düşünülür. Işık alan yerler açık, gölgede kalan yerler ise karanlıktır. Bu yöntemle yükselti basamakları tespit edilemeyeceğinden profil çıkartmakta mümkün değil. 3-TARAMA YÖNTEMİ:
Taramalar Eğim doğrultusunda yapılır. Eğimin çok olduğu yerlerde çizgiler sık, kalın ve kısa ;
eğimin az olduğu yerlerde çizgiler ince çizilir. Düz alanlar çizilmez. Fazla kullanılmayan bir yöntemdir. 4- KABARTMA YÖNTEMİ:
Yer şekillerinin belli bir ölçeğe göre küçültülüp oluşturulmuş maketleridir. Yeryüzü şekillerini en ayrıntılı gösteren yöntemdir. Ancak yapılması ve taşınması kolay olmadığı için kullanım alanı dardır. 5-İZOHİPS (EŞYÜKSELTİ EĞRİSİ) YÖNTEMİ:
Deniz seviyesinden itibaren aynı yükseklikteki noktaların birleştirilmesiyle elde edilen eşyükselti eğrileriyle yer şekillerinin gösterilmesi metodudur.

İZOHİPSLERİN ÖZELLİKLERİ:
1- Aynı eğri üzerinde yer alan tüm noktaların yükseltileri aynıdır.
2- İç içe geçmiş kapalı eğrilerden oluşurlar.
3- 0 m izohipsi deniz seviyesinden geçer.(kıyı çizgisi)
4- İzohipsler birbirlerini kesmezler. İzohipsleri kesen çizgiler Akarsuları gösterir.
5- İzohipsler yeryüzü şekillerinin kuş bakışı görünümünü yansıtırlar
6- En geniş izohips halkası yükseltisi en az olan eğridir. En dar izohips halkası ise en yüksek noktayı gösterir.
7- İzohips eğrileri dağ doruklarında nokta halini alırlar. Buna zirve adı verilir.
8- İzohipsler arası yükselti farkı haritanın tamamında eşittir.
9- Birbirini çevrelemeyen iki komşu izohipsin yükseltileri birbirlerine eşittir.
10- Bir akarsuyunun iki yanında bulunan izohipslerin yükseltileri birbirlerine eşittir.
11- Çukurluklar derinlik doğrultusunda ok işareti konularak gösterilir.
12- İzohipslerin sayıları haritanın ölçeğine ve alanına göre değişir. Büyük ölçekli haritalarda izohipsler arası yükselti farkı azdır.daha çok izohips görülürken yeryüzü şekilleri daha ayrıntılı gösterilir. Küçük ölçekli haritalarda ise bunun tam tersi görülür.
13- İzohips eğrilerinin sıklaştığı yerlerde eğim fazladır. Bunun sonucunda;
 Akarsuyun akış hızı fazladır,
 Akarsuyun aşındırma gücü fazladır,
 Akarsuyun enerji potansiyeli fazladır
 Dağa tırmanmak zordur,
 Yatay mesafe kısadır,
 Ulaşım güçtür.
İzohipslerin seyrek geçtiği yerlerde eğim az olur. Bunun sonucunda;
• Akarsuyun akış hızı azdır,
• Akarsuyun aşındırma gücü azdır,
• Akarsuyun enerji potansiyeli azdır,
• Akarsuyun aşındırması yana doğrudur(menderesli)
• Dağa tırmanmak kolaydır,
• Ulaşım kolaydır
• Kıta sahanlığı geniştir,
• 2 İzohips eğrisi arasındaki yükselti farkına EKÜİDİSTANS adı verilir.
• Kıyıdan 200m derinliğe kadar olan sahaya KIT'A SAHANLIĞI adı verilir. (Şelf alanı)

14- Eğim hesaplanabilir. eğim(%) = Yükselti farkı X 100 / yatay mesafe
15- Vadiler " " şeklinde gösterilirken " V "işaretiyle sırtlar gösterilir.

İZOBAT: deniz seviyesine göre aynı derinlikteki noktaların birleştirilmesi ile oluşan eğrilere EŞDERİNLİK (İZOBAT) eğrisi adı verilir.
İzohips Eğrilerinden Profil çıkarma; Yeryüzü şekillerinin yandan görünüşüne PROFİL adı verilir. Profil çıkartılırken;
 Tepe ve çukur sayısına ,
 Profilin başlangıç ve bitiş noktası ile yükseltisine ,
 Eğim durumu dikkate alınmalıdır.

PAYLAŞIM İÇİN ÇOK TEŞEKKÜR EDERİZ