İNSAN HAKLARI VE DEVLET

İNSAN HAKLARI VE DEVLET
1. Hukuksal Bir Kurum Olarak Devlet
a. Devletin Tanımı
• En geniş anlamda devlet, belirli bir toprak parçası üzerine yerleşmiş olan in sanların toplu hâlde yaşamalarını sağlayan üstün otoriteye sahip bir siyasal düzendir.
• Devlet; belirli bir ülke üzerinde yerleşmiş, zorlayıcı yetkiye sahip olan iktidarın yönetildiği insan topluluğunun oluşturduğu siyasal kuruluştur.
• Devlet, belirli bir ülkede bir hükümete ve ortak yasalara bağlı olarak yaşayan
bir milletin ya da milletler topluluğunun oluşturduğu siyasal topluluktur.
• Devlet, belirli bir bölgede yerleşmiş ve kendine özgü bir kuvvete sahip olan bi-reylerin toplamından oluşmuş bir varlıktır.
• Devlet, bir hükümet idaresinde görevlendirilmiş olan siyasal topluluktur.
Özetle devleti, belirli bir toprak parçası üzerinde yerleşmiş insan topluluğunun oluşturduğu örgütlenmiş ve zorlayıcı güce sahip bir kurum olarak tanımlayabiliriz.
Devletin Unsurları
Bütün devletlerde; bir halk, yani devlete bağlı yurttaşlar, bu halkın üzerinde ya-
şadığı toprak ve halkın düzenini sağlayan ortak yasalar bulunmaktadır. Bunlar devletin , belli başlı öğeleridir. Dolayısıyla, devletten söz edebilmek için üç öğenin varlığı gerek-lidir: ülke, toplum ve egemenlik.
Ülke
Ülke, devletin fizikî unsuru olarak da adlandırılmaktadır. Devletin oluşumunu hazırlayan öge ülkedir. Devletin oluşumunda, belirli bir özellik gösteren insan toplulu-ğunun, üzerinde yaşadığı ve uluslar arası antlaşmalarla çizilmiş, onaylanmış bir topra¬ğa sahip olması vazgeçilmez bir koşuldur. Ülkesiz bir devletin düşünülmesi olanaksız¬dır. Bundan dolayıdır ki ilkel ve göçebe bir yaşam süren topluluklar devlet oluşturama-mışlardır. Devleti bir canlıya benzetecek olursak; bir canlıda gövdenin oynadığı işlevi, devlette, ülkenin oynadığını söyleyebiliriz. Esas itibarıyla ülkesiz bir devlet olamayaca-ğı gibi, devletsiz ülke de olmaz. Belirli bir toprak parçası üzerinde yaşama gerekliliği, bireylerde, o topraklardan birlikte yararlanma düşüncesini doğurur. Böylelikle bireyler söz konusu toprakları birlikte korumanın gerekliliğine inanırlar. Ayrıca topraklar üzerin-de yaşayan bireyler arasında kuvvetli bağlar oluşur. Toprak üzerinde bulunan bireyle¬rin yaşadıkları tarihsel olaylar, bireylerde ortak bir tarih bilincinin oluşumunu sağlar. Bu da ülkenin basit bir toprak parçası olmasının ötesinde; söz konusu toprağın vatan (yurt) niteliğine dönüşmesi anlamına gelir.
Ülkenin, üzerinde yaşayan insanlarda birlikte yaşama ve dayanışma duygusunu oluşturmasını açıklayınız.
Ülke; devletin insan öğesinin, yani toplumun, üzerinde yerleştiği ve yaşadığı, sı-nırları belirlenmiş bir kara parçasıdır. Ancak ülke, sadece bir kara parçası değildir. Ay-rıca bu kara parçasına bitişik su alanı ve bunların üzerindeki hava sahası da ülke kav-ramı içindedir. Sınırları çizilmiş toprak parçası, yani devletin ülke öğesi, devletin yetki alanını belirler.
Ülkenin, devletin yetki atanını oluşturması ne anlama gelmektedir?
Nüfus (Toplum veya Ulus)
Devletin ikinci öğesi toplumdur. Toplum, "ulus" (millet) kavramıyla da açıklan¬maktadır. Ortak bir tarihe sahip, bir arada yaşayanı_ve gelececkte de birlikte yaşama istek ve amacı ile bir arada bulunan insanlar, devletin nüfus, öğesini oluşturur. Millet olarak adlandırılan toplumu oluşumunda çeşitli etkenler önem kazanmakdır. Bunlar ülke birliği, ırk ve köken birliği, dil, din ve kültür birliğidir. Bu öğelerin tarihsel ve psikolojik öğelerle de bir arada bulunması gerekir. Buna göre belirli coğrafî alanda uzunca bir süreden beri yaşıyor olmak, burada yaşayan insanlar arasında birlik ve be¬raberlik alışkanlığını ve duygusunu oluşturur. Böylelikle bu insanlar arasında bir arada yaşama arzusu ve iradesi belirir. Bu arzu ve irade kaderde, kıvançta ve tasada birlik ve beraberlik içinde olma sonucunu doğurur. Bu ortak noktalar, söz konusu insanlar arasında beraber yaşama isteğinin ve gelecekte de birlikte olma iradesinin oluşmasını sağlar. İşte bu özelliklere sahip insan topluluklarına ulus denir.
Egemenlik veya İktidar
Devletin sonuncu öğesi egemenlik veya iktidar öğesidir. Devletin iktidarının kay¬nağını insan öğesi yani millet oluşturur. Bundan dolayı cumhuriyetle birlikte bütün ana¬yasalarımızda "Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir." hükmü yer almaktadır. Ulu önder ******'ün söyleyişiyle; Hâkimiyetimilliye (ulusal egemenlik) öyle bir nurdur ki onun karşısında zincirler erir, taç ve tahtlar mahvolur. Devletin egemenliği, içte emretme ve karar verme dışta ise bağımsızlık yetkilerini içerdiği için egemenliğin hiç¬bir sınırlamaya bağlı olmadığı düşünülebilir. Ancak günümüzde devletin egemenliği, sı¬nırsız ve keyfî bir iktidar olarak anlaşılmamaktadır. Çünkü devletin varlık nedeni, birey¬lerin, güvenliği ve mutluluğu ile toplumun yararıdır. Bir başka anlatımla, devletin bu amaçları gerçekleştirmesi ve takip etmesi zorunludur. Dolayısıyla, devlet bu amaçla sı¬nırlı olan bir iktidarın sahibidir. Devletin, ülkesi içinde bu amaçları sağlaması aynı za¬manda hak ve adalete uygun bir düzenin oluşturulup idare edenlerin bunlara uygun davranmasının da bir gereğidir. Bu durumun doğal bir sonucu olarak da bireylerin hak ve özgürlükleri dikkate alınarak iktidarın buna göre sınırlandırılması gerekir. Dikkat edi¬lirse burada bireylerin çıkarları ile toplumun, yani devletin çıkarı karşı karşıya gelmek¬tedir. Eğer bireylerin çıkarları düşünülerek devletin iktidarı geniş ölçüde sınırlandırılırsa bundan hem devletin hem de toplumun çıkarı olumsuz etkilenir. Buna karşılık, iktidarın sınırsızlığı ve keyfîliği kabul edilerek toplumun çıkarlarına öncelik verilirse, bireylerin hakları ve özgürlükleri zedelenir. Bu iki çıkar arasında dengenin iyi kurulamaması top¬lumdaki hoşnutsuzlukların ve anayasal düzenin sürekli tartışma konusu olmasının baş¬lıca nedenidir.
• Devlet iktidarının sınırları öncelikle anayasalarda yer alır. Bunun içindir ki Anayasamız, "Türk milleti, egemenliğini, anayasanın koyduğu esaslara göre yet¬kili organlar eliyle kullanır." hükmünü öngörmüş; yasama, yürütme ve yargıya ilişkin ayrıntılı düzenlemeler getirmiştir.
• Devlet iktidarına sahip organları halkın belirli yöntemler çerçevesinde ve belirli zamanlarda seçimle iş başına getirmesi de, iktidara getirilen bir sınırlama¬dır. Anayasa'mızda Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) üyeleri ile yerel yönetimlere ilişkin seçimlerin 5 yılda bir yapılacağı öngörülmüştür (madde: 77, 127). Aynı şekilde
temel yetkilerin ayrı organlara verilmesi ve bunların birbirini denetlemesi de bir başka sınırlamadır. Anayasa'mıza göre yasama yetkisi Türk milleti adına TBMM'nindir. Bu yetki devredilemez. Yürütme yetkisi ve görevi, cumhurbaşkanı ve bakanlar kurulunca, anayasaya ve yasalara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir. Yargı yetkisi, Türk mil¬leti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır. Yürütme organının bir kanadını oluşturan cumhurbaşkanı, Anayasa'mızın 116. maddesinde öngörülen koşulların gerçekleşmesi durumunda TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar verebilir. TBMM; soru, Meclis araştırması, genel görüşme, gensoru ve Meclis soruşturması yollarıyla hükümet üze¬rinde denetleme yetkisini kullanır.
• Devletin sorumluluğu ilkesi de devlet iktidarının sınırları arasındadır.
• Egemenlik günümüzde uluslar arası alanda da sınırlandırılmıştır. Her
şeyden önce devlet, imzalayıp onayladığı uluslar arası anlaşmalara uymak zorundadır. Her devletin, üyesi olduğu uluslar arası örgütlerin koymuş olduğu kurallara uyması ge¬rekir. Bu durumun en somut örneği Avrupa Birliği üyesi ülkelerde uluslar arası sözleş¬melerin iç hukuk kuralı gibi uygulanmasıdır. Günümüzde insan haklarına ilişkin sorun¬lar artık ilgili ülkenin bir iç sorunu olarak değerlendirilmemektedir.
Egemenliğin sınırlarını açıklayınız
c. Devletin Amaçlan
Çağdaş devlet, hukuk ilkeleri çerçevesinde organlarını oluşturur, işlevlerini hu¬kuk kurallarına göre yerine getirir Toplumsal barışı, huzuru, refahı sağlamayı ve ada¬letli bir düzen kurmayı amaçlar. Güçlü olanın değil, haklı olanın haklarını korur ve gü¬vence altına alır. İşlemlerini eşitlik ilkesinin gereklerine göre verine getirir Kamu yararı esasından hareketle kurallar kovar ve bunları uygulamaya aktarır. Yöneticiler ve kamu görevlileri hukuka saygılı olarak görevlerini yerine getirirler. Devlet insan hak ve özgür-lüklerini tanır ve güvence altına alır Vatandaşlarına asgarî yaşam koşulları sağlar. Ulusal geliri artırıcı önlemleri alır ve artan ulusal gelirin adil dağılımını sağlar. Sosyal gü¬venlik kuruluşlarını oluşturur. Çalışma koşullarını iyileştirici önlemleri alır. Vatandaşlarının siyasal yaşama etkili bir biçimde katılımını sağlar, kamuoyunun oluşumu için basın ve yayın organları ile haberleşme özgürlüğünün önündeki engelleri kaldırır. Eğitim ve öğretimin akıl ve bilimin ışığında demokratik esaslar çerçevesinde yapılmasını sağlar